Article Sidebar

Main Article Content

Abstrakti

Artikulli trajton origjinën shqiptare të Papës Gianfrancesco Albani - Klementi XI (1700-1721), i cili i interesuar për prejardhjen e tij ngarkoi në vitin 1720 jezuitin Filippo Riceputi, i cili së bashku me arbëreshin nga Zadari (Zara) Paçifik Bicin të ndërmerrnin një udhëtim në Shqipëri dhe të mblidhnin relacione që hidhnin dritë mbi familjen Albani, e cila në fillim quhej Laçi. Fokusi i kërkimeve ishin zonat nga e kishte prejardhjen familja: Laçi i Kurbinit, Laçi i Zadrimës dhe Laçi i Krasniqes në Tropojë e në Kosovë. Sipas relacioneve, familja duhet ta ketë origjinën nga Laçi i Kurbinit, por ka gjasa që të jetë edhe nga zona e afërt e Laçit të Zadrimës. Prania e mbiemrit Laçi në Kosovë hedh dhe hipotezën që familja të jetë zhvendosur nga verilindja drejt Arbërisë Qendrore dhe më pas të ketë emigruar në Itali.

Fjalëkyçet

Origjinë, shqiptare, Gianfrancesco Albani Klementi XI, Laç, Kosovë.

Article Details

How to Cite
Saraçi, Alvin. 2024. “MBI ORIGJINËN SHQIPTARE TË PAPËS KLEMENTI XI - ALBANI”. Studime Historike, no. 2 (May). https://doi.org/10.61773/6j79fd64.
Download Citation
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

How to Cite

Saraçi, Alvin. 2024. “MBI ORIGJINËN SHQIPTARE TË PAPËS KLEMENTI XI - ALBANI”. Studime Historike, no. 2 (May). https://doi.org/10.61773/6j79fd64.

Share

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

References

  1. Simon Reboulet, Histoire de Clement XI (Avignon, Gianfrancesco Albani Clemente XI (1649-1721), vol. I-II (Avignon: 1752); Stefano Andreata, “Papa Clemente XI”, Dizionario Bibliografico degli Italiani, vol. XXVI (Roma: Instituto dell’Enciclopedia Italiana Treccani, 1982), 302-320; Eqrem Zenelaj, Gjenealogjia e familjes shqiptare Albani nga Urbino dhe Bergamo e Italisë – Papës Clementi XI – Albani (Prishtinë: Faik Konica, 2009). Gianfrancesco Albani lindi në Urbino nga një familje me origjinë shqiptare, e cila mund të ketë pasur lidhje me familjen Albani të Bergamos dhe një degëzim të saj në Venecia. Ajo mbështetej nga familja Barberini. Kur ishte i ri gjatë studimit në bibliotekën e Grotaferratës, e cila i përkiste Urdhrit bazilian katolik të ritit bizantin që përbëhej kryesisht nga arbëreshë, gjeti një dorëshkrim në greqisht për menologjinë e Bazil Porfirogjenit. U diplomua më 1668 në jurisprudencë dhe vazhdoi studimet për teologji. Në vitin 1690 u ngrit në rangun e kardinalit dhe u zgjodh Papë në vitin 1700. Ishte periudha kur froni i Spanjës u bë shkak për një luftë europiane ndërmjet monarkisë absolute të Luigjit XIV të Francës e habsburgëve të Austrisë dhe iu desh të përballej me ta kur zbritën edhe në shtetin e kishës në Itali, pavarësisht qëndrimit neutral deri në vendosjen e paqes me Traktatet e Utrehtit (1713) dhe Rastatit. Mori pjesë në polemikën me jansenistët francezë kryesisht me Quesnel-in dhe Fenelon-in përkrah jezuitëve. U mor me bamirësi dhe ndihmoi banorët e Romës gjatë katastrofave natyrore. Për sa i përket kontributit të tij për Shqipërinë, duhet pasur parasysh mbledhja e Kuvendit të Arbrit (1703) nën drejtimin e argjipeshkvit të Tivarit, Vinçenc Zmajeviqit, mbështetja e projektit të enciklopedisë Illyricum Sacrum, ku vëllimi 7 dhe 8 i saj i referohet Shqipërisë dhe trojeve si dhe i Gramatikës së parë Shqipe të hartuar nga Francesco Maria da Lecce. Papa Albani dhe nipi i tij kardinal Alessandro Albani koleksiononin vepra arti, libra e dorëshkrime, të cilat u shpërndanë në muze dhe biblioteka të ndryshme.
  2. Silvano Cavazza, “Daniele Farlati”, Dizionario bibliografico degli italiani, vol. 45 (Roma: Instituto dell’Enciclopedia Italiana “Giovanni Treccani”, 1995), 47-48.
  3. Stefan Paulovich Lucich, “Cenni intorno all’autore. Filippo Riceputi” në Memorie di cose dalmatiche nella storia della vita di San Giovanni Orsini vescovo di Trau scritta da padre Riceputi (Zara: Tipografia Demarchi-Rougier, 1864), 7. “Imperocche’ Clemente XI P. M. Della principesca prosapia degli Albani, la quale per indubbi documenti consta l’avita origine trarre dall’ l ania illirica, erasi dato lui primo, innanzi che salisse al pontificato in sul comporre codesta istoria: non appena gli fu noto il divisamento di Filippo”.
  4. Miroslav Vanino, “Philipp Riceputi S.I. Begründer des “Illyricum sacrum””, Archivum historicum Societatis Iesu, I (Roma: 1932), 208.
  5. Musa Ahmeti, Etleva Lala, Illyricum Sacrum, botime dhe dokumenta (Tiranë: Ombra GVG, 2007), 48.
  6. Filippo Riceputi, Prospectus Illyrici Sacri cujus historiam describendam, typisque mandandam suscipit P. Philippus Riceputi Societatis Jesu sacerdos (Patavii: Excudebat Josephus Cominus, 1720); Ahmeti & Lala, Illyricum Sacrum, 14-15, 79, 96.
  7. Po aty, 80-82.
  8. Vanino, “Philipp Riceputi”, 211.
  9. Biblioteca del Museo Correr (më tej: BMC), manoscritto (më tej: ms.), codice (më tej: cod.), Cicogna (më tej: cic.) 3222/V; Riceputi, Prospectus Illirici Sacri.
  10. Giuseppe Valentini, “Albani-Lazzi”, në Leka, viti XV, nr. 2 (1943), 139-143.
  11. Alvin Saraçi, “Le origini albanesi di un Papa: Clemente XI Albani”, Notiziario dell'Associazione Nobiliare Regionale Veneta, Nuova Serie, anno II, 2 (2010), 133-144; po ai, “Relazioni di missionari cattolici sull’origine albanese del Papa Clemente XI Albani”, Notiziario dell’associazione no iliare regionale veneta, 4 (2012), 109-118.
  12. Simon Ljubich, Dizionario bibliografico degli uomini illustri della Dalmazia (Vienna: Lechner, Zadar: Battara e Abelich, 1856), 93.
  13. Ahmeti & Lala, Illyricum Sacrum, 81.
  14. Vanino, “Philipp Riceputi”, 212; Valentini, “Albani-Lazzi”, 189.
  15. BMC, ms. cod. cic. 3222/V; Riceputi, Prospectus Illirici Sacri.
  16. Po aty; Alvin Saraçi, “Feja dhe Atdheu në Kuvendin e Arbrit: Roli i Papë Klementit XI, Propagandës Fide dhe Vinçenc Zmajeviqit”, Studime historike, nr. 2 (2022): 53-72.
  17. Vanino, “Philipp Riceputi”, 217. Relacioni u botua sipas Vaninos në Daniele Farlati, Jacopo Coleti, Illyrici Sacri, vol. VII (Venezia: Sebastiano Coleti, 1817), 109-123; “Relatione della visita fatta da me Marino Bizzi, Arcivescovo d'Antivari, nelle parti della Turchia, Antivari, Albania et Serbia. Alla Santità di Nostro Signore Papa Paolo Quinto”, 1610, në Relacione mbi gjendjen e Shqipërisë Veriore e të Mesme në shek. XVII, Burime e materiale (1634-1650), përkth. dhe përgat. për botim Injac Zamputi, vol. II (Tiranë: Instituti i Historisë, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, 1963), dok. nr. 2, 49-206.
  18. Valentini, “Albani-Lazzi”, 139.
  19. Onomastika merret me studimin e emrave të përveçëm të vendeve dhe njerëzve dhe ndahet në toponiminë dhe antroponiminë, htpp: www.wiki.shqipopedia.org (shikuar më 04.05.2023).
  20. Valentini, “Albani-Lazzi”, 140.
  21. Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë (më tej: BKSH), AnVA6, Mariano Bolizza, Descrizione di Scuttari, Dolcigno et altri luoghi per Francesco Bolizza (Venezia: 1614), 48, 50.
  22. Alain Ducellier, “Fronti detar i principatës së Kastrotëve prej fundit të shekullit XIV deri në vdekjen e Skënderbeut”, në Konferenca e dytë e Studimeve Albanologjike me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut (12-18 janar 1968) (Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës, 1968), 3.
  23. Eqrem Zenelaj, Gjenealogjia e familjes shqiptare Albani nga Urbino dhe Bergamo e Italisë – Papës Clementi XI Albani (Prishtinë: Konica, 2009), 175. Origjina shqiptare e familjes dëshmohet në pemën gjenealogjike që autori ka botuar në shtojcën e librit të J. W. Imhof, Albanensis genealogia familiae, ku rezulton edhe vëllai i tretë, Gjoni. 24 Pietro Ercole Visconti, Città e famiglie nobili e celebri dello Stato pontificio, Dizionario storico del commendatore Pietro Ercole Visconti. Storia di Roma, famiglie nobili, vol. III (Roma: Tipografia delle scienze, 1848), 3.
  24. Po aty, 4-5.
  25. Po aty.
  26. Noel Malcolm, Kosova: një histori e shkurtër, përkth. A. Karjagdiu (Prishtinë: Koha, 1998), 105-106; Anna Di Lellio, “Introduction”, The Battle of Kosovo 1389: an Albanian epic, përkth. Robert Elsie (London, New York: I. B. Tauris: Centre for Albanian Studies, 2009), 3-4, 25-26.
  27. Cristian Luca, Dacoromano-Italica. Studi e ricerche sui rapporti italo-romeni nei secoli (Cluj-Napoca: Accademia Romena, Centro di Studi Transilvani, 2008), 105-128. Albero genealogico nr. 5 della famiglia Bruti; Noel Malcolm, Agjentë perandorakë: një familje shqiptare në botën mesdhetare të shekullit të gjashtëmbëdhjetë, përkth. Kastriot Myftiu (Tiranë: Dudaj, 2016), 24.
  28. Milan Šufflaj, Serbët dhe Shqiptarët (Tiranë: Bargjini, 2002), 114.
  29. Vincenzo Zmajevich, Relacion i gjendjes së Shqipërisë e Serbisë – Relazione dello tato d’ l ania e er ia (1702-1703), ed. Albert Ramaj, Peter Bartl, Injac Zamputti (St. Gallen: Albanisches Institut, Prishtinë: Faik Konica, 2022), 52, 159, 212. Sipas Bartl-it, Peshtera ndodhet ndërmjet Limit, Ibrit të Epërm, Novi Pazarit dhe Sjenicës.
  30. BMC, ms. cod. cic. 3222/V, Filippo Riceputi, Prospectus Illirici Sacri. «d'haver havuto caldissima incombenza della propria bocca di sua M.tà Regnante Clemente XI, di dover fare esatta diligenza et informarsi al possibile del luogo della stirpe detto Lazi, il che raccomandò a me tal fatto come a pratico delle parti della Macedonia, Albania e Servia31».
  31. Valentini, “Albani-Lazzi”, 144.