Article Sidebar

Download
pdf

Main Article Content

Abstrakti

Ky artikull ndërmerr një analizë të thelluar dhe ndërdisiplinore mbi rolin formues të luftërave çlirimtare në procesin e ndërtimit dhe konsolidimit të identitetit kombëtar shqiptar, duke u mbështetur në historiografinë kritike, teoritë moderne të nacionalizmit dhe konceptet e kujtesës kolektive. Duke kaluar nga një lexim përcaktues i historisë drejt një qasjeje kritike, studimi ndriçon mënyrën se si çlirimi – i përjetuar në epoka me rëndësi të veçantë, si ajo e Skënderbeut, Lidhjes së Prizrenit, Luftës Nacionalçlirimtare dhe Luftës për çlirimin e Kosovës – ka funksionuar si një akt themelor i artikulimit të ndërgjegjes kombëtare dhe i mobilizimit të përkatësisë etnike. 
Nëpërmjet analizës së transformimit të përvojave çlirimtare në narrativa kombformuese, artikulli shqyrton se si shteti dhe institucionet historiografike, në kontekste të ndryshme kohore dhe ideologjike, i kanë strukturuar këto ngjarje si përbërës të legjitimitetit politik dhe identitar. Duke ndjekur një qasje krahasuese dhe diskursive që përfshin burime primare dhe literaturë sekondare kritike, studimi synon të kontribuojë në rikonceptimin e funksionit të luftës dhe të çlirimit si mekanizma simbolikë për ndërtimin e kujtesës kolektive dhe të kohezionit kombëtar. 
Në këtë kontekst, çlirimi nuk paraqitet thjesht si përfundim i një pushtimi të huaj, por si një proces historik me pasoja afatgjata në formësimin e kulturës politike shqiptare dhe në artikulimin e një etosi kombëtar, i cili ka mbijetuar përtej rrethanave të veçanta të kohës. 
Artikulli thekson se narrativa e çlirimit, megjithëse shpeshherë e politizuar, mbetet një burim i pashtershëm për kuptimin e identitetit dhe të projektit të sovranitetit kombëtar në hapësirën shqiptare bashkëkohore.

Fjalëkyçet

Identiteti kombëtar shqiptar, luftërat çlirimtare, kujtesa historike, historiografia shqiptare, nacionalizmi modern, procesi i kombformimit, shtetndërtimi në Kosovë

Article Details

How to Cite
Çeku, Ethem. 2025. “NDIKIMI I ÇLIRIMIT NË IDENTITETIN KOMBËTAR: ANALIZA SHKENCORE DHE PERSPEKTIVA PËR TË ARDHMEN”. Studime Historike, no. 1 (July). https://doi.org/10.61773/00as2g34.
Download Citation
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

How to Cite

Çeku, Ethem. 2025. “NDIKIMI I ÇLIRIMIT NË IDENTITETIN KOMBËTAR: ANALIZA SHKENCORE DHE PERSPEKTIVA PËR TË ARDHMEN”. Studime Historike, no. 1 (July). https://doi.org/10.61773/00as2g34.

Share

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

References

  1. Max Haller, “War and National Identity”, Polemos 6, no. 1-2 (2003): 107; Eric J. Hobsbawm, Kombet dhe nacionalizmi që nga 1780 (Tiranë: Toena, 2012), 67-68.
  2. John Hutchinson, “Bringing the study of Warfare into theories of nationalism”, Nations and Nationalism 24, no. 1 (2017): 11.
  3. Hobsbawm, Kombet dhe nacionalizmi, 68; Kwame Anthony Appiah, “Rëndësia e vendit tjetër, në mbrojtje të kozmopolizmit”, në AIIS Annual Publication (Tiranë: AIIS, 2019), 35.
  4. Jелена Вукоичић, “Рат и национални идентитет”, Политеиа бр. 3, Бања Лука, јун 2012 (Jelena Vukoičić, “Rat i nacionalni identitet”, Politeia br. 3, Banja Luka, jun 2012), 180.
  5. Anthony D. Smith, Nationalism and Modernism, A critical survey of recent theories of nations and nationalism (London and New York: Routledge, 1998), 8.
  6. Vukoičić, Rat i nacionalni identitet, 195; John G. Stoessinger, Përse kombet shkojnë në luftë (Tiranë: Instituti i Studimeve Ndërkombëtare, 2015), 7.
  7. Po aty, 196.
  8. John Horne, “Defeat and Memory in Modern History”, in J. Macleod (ed.) Defeat and Memory: Cultural Histories of Military Defeat in the Modern Era (New York: Palgrave Macmillan, 2008), 16-17.
  9. John Hutchinson, “Nations as Zones of Conflict”, Nations and Nationalism 12 (2004) 10.1111/j. 1469-8129.2006.002453.x.
  10. Hutchinson, “Bringing the study of warfare into theories of nationalism”, 16.
  11. Vukoičić, Rat i nacionalni identitet, 189.
  12. Po aty, 196.
  13. Anthony D. S. Smith, Nationalism in the Twentieth Century (New York: New York University Press, 1979), 3
  14. Mark Bevir, “National Histories: Prospects for Critique and Narrative”, Journal of the Philosophy of History 1/2 (2007), https://escholarship.org/uc/item/ 8vp2925p
  15. Ismail Qemali: “Memorandum sent to Lord Edward Grey”, Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe (1770-1945): Texts and commentaries, vol. 3/1, Modernism: The Creation of Nation States, Edited by Ahmet Ersoy, Maciej Górny and Vangelis Kechriotis (Budapest, New York: Central European University Press 2010), 238.
  16. Marenglen Verli, “Nga Lidhja e Prizrenit te pavarësia e Kosovës”, Studime historike, nr. 3-4 (2007): 166; Enis Sulstarova, Nacionalizmi: Kombi, shteti dhe politika në epokën moderne (Tiranë: Pika pa sipërfaqe, 2022), 197-238.
  17. Artemida Kabashi, The Memory of George Castriota-Scanderbeg among the Arbëresh of Italy. A Study on the role of the Diaspora in the Creation of Albanian National Identity (A Thesis in History, Texas Tech University, 2005), 84; Kristaq Prifti, “Nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit te pavarësia e Shqipërisë dhe e Kosovës”, Studime historike, nr. 1-2 (2008): 145.
  18. Kristaq Prifti, Shkrime historike për Rilindjen Kombëtare (Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, 2016), 544; Antonina Zhelyazkova, Albania and the Albanian Identities (Sofia: IMIR, 2000), 9-63.
  19. Mihail Kogălniceanu, “Speech for the opening of the course on national histori”, Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe (1770-1945): texts and commentaries, Vol. II, National Romanticism – The Formation of National
  20. Movements, edited by Balázs Trencsényi and Michal Kopecek (Budapest, New York: Central European University Press, 2007), 44.
  21. Vukoičić, Rat i nacionalni identitet, 178.
  22. Piro Misha, Arratisja nga burgjet e historisë. Çdo të thotë të jesh shqiptar (Tiranë: Toena, 2008), 42.
  23. Po aty, 61.
  24. Sulstarova, Nacionalizmi: Kombi, shteti, 198.
  25. Misha, Arratisja nga burgjet e historisë, 42.
  26. Skënder Asani, “Skënderbeu i ri, një interpretim ndryshe”, Studime albanologjike 17 (2018): 7.
  27. Minna Skafte Jensen, “Një rrëfenjë heroike: Skënderbeu i Marin Barletit midis krijimtarisë gojore dhe letërsisë”, http://scanderbeg.dk/Barleti.pdf (shikuar më 20 qershor 2025).
  28. Historia e Popullit Shqiptar, vëll. I (Ilirët, Mesjeta, Shqipëria nën Perandorinë Osmane gjatë shek. XVI – vitet ’20 të shek. XIX), redaktor shkencor Kristaq Prifti, grup autorësh, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë (Tiranë: Toena, 2002), 348.
  29. Vitalien Laurent, “La république de la Chimère et ses appels au pape Grégoire XIII (1577-1582)”, in Revue des études sud-est européennes 51 (2013): 27-44; Peter Bartl, Der Westbalkan zwischen spanischer Monarchie und osmanischem Reich. Zur
  30. Türkenkriegs-problematik an der Wende vom 16. zum 17. Jahrhundert (Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag, 1974). Për komente shih: Konstantinos Giakoumis, “Self Identification by Himarriots, 16 th to 19 th Centuries”, in Erytheia. Revista de estudios bizantinos y neogriegos 37 (2016): 205-246.
  31. Pjetër Bogdani, Letra dhe dokumente nga Arkivi i Kongregatës “de Propaganda Fide” si dhe nga Arkivat Sekrete të Vatikanit, (ed.) Odette Marquet (Shkodër: At Gjergj Fishta, 1997), 11, 17, 23, 84 (no. 29).
  32. Kabashi, The Memory of George Castriota-Scanderbeg, 28.
  33. Edlira Dhima, “Skanderbeg, An emblem in the World Literature”, European Scientific Journal January 9, nr. 2 (2013): 164.
  34. Hysamedin Feraj, Skicë e mendimit politik shqiptar (Tiranë: Koha, 1998), 82.
  35. Bülent Bilmez, “Skanderbeg in the Turkish Historiography: An attempt towards a critical assessment”, The Living Skanderbeg – The Albanian Hero between Myth and History, (ed.) Monica Genesin, Joachim Matzinger & Giancarlo Vallone (Hamburg: Verlag Dr. Kovač, 2010), 205.
  36. Po aty, 206. Oliver Jens Schmitt, Skënderbeu (Tiranë: Fjala: 2014), 81.
  37. Po aty.
  38. Lulëzim Lajçi, “The National – Albanian and Stateforming dimension of Gjergj Kastrioti-Skënderbeg”, Studia Albanica 1 (2019): 180.
  39. Historia e Popullit Shqiptar, vëll. I, 610- 672.
  40. Misha, Arratisja nga burgjet e historisë, 42.
  41. Mahmud Hysa, Alamida Shqiptare II, Studime dhe recensione (Shkup: Logos A, 2000), 6.
  42. Zhelyazkova, Albania and the Albanian Identities, 9-63.
  43. Miranda Vickers, The Albanians – A Modern History (London: I. B. Tauris Publishers, 1999), 30.
  44. Gazmend Shpuza, “Kuvendi themelues i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit në xhaminë Bajrak (15 qershor 1878)”, Univers, revistë shkencore dhe kulturore, Instituti shqiptar i mendimit dhe qytetërimit islam, Nr.11 (2009): 38.
  45. Historia e Popullit Shqiptar, vëll. II (Rilindja Kombëtare, vitet ’30 të shek. XIX1912), redaktor shkencor Kristaq Prifti, grup autorësh, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë (Tiranë: Toena, 2002), 158-160.
  46. Shpuza, “Kuvendi themelues i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit”, 39.
  47. Tara Ashley O’Brien, Manufacturing homogenity in the Modern Albanian Nation (Dissertation), (Budapest: Central European University Budapest, 2008), 30.
  48. Kristo Frashëri, Lidhja e Prizrenit 1878-1881 (Tiranë: Akademia e Shkencave, 2012), 184.
  49. Noel Malcolm, Kosovo, A Short History (London: Pan Books, 2002), 223; Gazmend Shpuza, Në vazhdën e gjurmimeve... (Tiranë: Toena, 1997) 50.
  50. Shpuza, “Kuvendi themelues i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit”, 44; Prifti, “Nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit te pavarësia”, 139.
  51. Kristo Frashëri, “Lidhja e Prizrenit dhe çështja kombëtare”, Studime historike, nr. 1-2 (1998): 184.
  52. Kemal Karpat, Politizimi i Islamit: Rindërtimi i identitetit, i shtetit, i fesë dhe i komunitetit në Shtetin Osman të vonshëm, përktheu Urim Poshka (Tiranë: Alsar, 2016), 168.
  53. Miranda Vickers, Between Serb and Albanian: A History of Kosovo (New York: Columbia University Press, 1998), 45.
  54. Thoma Murzaku, “Traktati i Shën Stefanit dhe rrjedhat e zbatimit të tij për shqiptarët”, Konferenca Kombëtare e studimeve për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit 1878-1881, vëll. I, (red.) Aleks Buda, K. Frashëri, A. Kostallari (Tiranë: Akademia e Shkencave, 1979), 202.
  55. Nuray Bozbora, Shqipëria dhe nacionalizmi shqiptar në Perandorinë Osmane (Tiranë: Dituria, 2002),16.
  56. Frashëri, “Lidhja e Prizrenit 1878-1881”, 200.
  57. Edona Llukacaj, “That “Other” Identity: The Identity Crisis in the Albania of Today”, International Journal of the Humanities 7 (2009): 13-20. 10.18848/14479508/CGP/v06i09/42530. 224.
  58. David Sebastian Fermor, Heritage and national identity in post-socialist Albania. Doctoral thesis (PhD) (Manchester Metropolitan University, 2008), 79.
  59. Po aty.
  60. Denis Vuka, Ideology and Educational Media: Albania’s Third Grade National History Textbooks during the Period of Self-Isolation (1978-1984), (temë disertacioni) (Freien Universität Berlin: 2018), 11.
  61. Fermor, Heritage and national identity, 79-80.
  62. Misha, Arratisja nga burgjet e historisë, 86.
  63. Dritan Egro, “Nacionalizmi shqiptar si fenomen historiografik”, Studime historike, nr. 1-2 (2008): 153-154.
  64. Marenglen Verli, “Antifashizmi, alternativa e perspektivës për kombin shqiptar”, Shqiptarët gjatë Luftës së Dytë Botërore (Përmbledhje studimesh), (Prishtinë: Instituti i Historisë “Ali Hadri” – Prishtinë, Instituti i Historisë – Tiranë 2014), 82-83.
  65. Verli, “Antifashizmi, alternativa e perspektivës”, 88-89.
  66. Po aty, 91.
  67. Kristaq Xharo, “Kombi, lufta, dhe dilemat e fuqisë – Refleksion në 75 vjetorin e Çlirimit”, Studime për historinë ushtarake, vëll. 12, nr. 1 (2019): 117.
  68. Bernd Fischer, The Development of Albanian Nationalism, https://www.wilsoncenter.org/event/the-development-albanian-nationalism (shikuar më 20 qershor 2025).
  69. Kostas Giakoumis & Ilir Kalemaj, “Aleks Buda, Mitet komuniste rreth kombit dhe struktura konceptuale e Muzeut Historik Kombëtar”, Aleks Buda dhe studimet albanologjike. Përmbledhje e materialeve të konferencës shkencore ndërkombëtare, Elbasan, 20 maj 2016 (Tirana: Shpresa Print, 2017), 146.
  70. Misha, Arratisja nga burgjet e historisë, 97.
  71. Smith, Nationalism in the Twentieth Century, 3.
  72. Nirvana Shkëlzeni, “How and why is a Theory of ideology of importance for media representations of National Identity: Albanian Identity during the Communist Regime”, Mediterranean Journal of Social Sciences, vol. 5 no. 2 (January 2014), MCSER Publishing, Rome-Italy, 292-293.
  73. Carna Pistan, “Il ruolo di miti e simboli nei processi di nation-building e l’etnicizzazione della memoria nei Balcani occidental”, L’allargamento dell’Unione europea e le transizioni costituzionali nei Balcani occidentali. Una racolta di lezioni, a cura di Laura Montanari (Napoli: Editoriale scientifica: 2022), 99.
  74. Michael Kelly, “War and culture: The lessons of post-war France”, Synergies Royaume-Uni et Irlande, nr. 1 (2008): 93.
  75. Agon Demjaha, Inter-ethnic realtions in Kosovo, 182. https://intapi.sciendo.com/pdf/10.1515/seeur-2017-0013 (shikuar më 27 qershor 2025).
  76. Marenglen Verli, Shqiptarët përballë sfidave të Historisë, vëll. I (Tiranë: ASHSH, 2021), 551.
  77. Mike Medeiros, “Beyond the label: Exploring the role of ethnicity in the Kosovo conflict”, Studies in Ethnicity and Nationalism, 21/ 3 (2021): 267.
  78. Robin M. Williams, The Wars within: Peoples and States in Conflict (New Delhi: Manas Publications, 2004), 115.
  79. James Pettifer, Ushtria Çlirimtare e Kosovës (Tiranë: Onufri 2013),128.
  80. Malcolm, Kosovo, A Short History, XVII-XVIII; Tim Judah, Kosovo, What everyone needs to know (London: Oxford University Press, Inc., 2008), 81.
  81. Pettifer, Ushtria Çlirimtare e Kosovës,128.
  82. Péter Reményi, “Borders, settlement structure and regional issues in the Western Balkans”, në European Perspective and Tradition – Western Balkans, (eds.) István Kobolka, Norbert Pap (Budapest: Ministry of Foreign Affairs of the Republic of
  83. Hungary, 2011), 145; William M. Arkin, “Operation Allied Force: The Most Precise Application of Air Power in History”, War over Kosovo, Politics and Strategy in a Global Age, (ed.) Andrew J. Bacevich, Eliot A. Cohen (Columbia University Press: 2001), 2.
  84. Reményi, “Borders, settlement strukture”, 155-230; Judah, Kosovo, What everyone needs to know, 84-85.
  85. Klejda Mulaj, “Resisting an Oppressive Regime: The Case of Kosovo Liberation Army”, Studies in Conflict & Terrorism, 31, 12 (2008): 113.
  86. Reményi, “Borders, settlement strukture”, 155-230; Judah, Kosovo, What everyone needs to know, 84-85.
  87. Matilda Pajo, Donik Sallova, "Legal Framework of the Identity Policy of the International Community in Post-war Kosovo", A Historical Overview 4/21 (2023) (shikuar në Justice in Eastern Europe. https://doi.org/10. 33327/ AJEE-18-6.4 r000408)
  88. Prifti, “Nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit te pavarësia”, 147.
  89. Social Cohesion in Kosovo: Context review and entry-points, korrik 2019, 12. https://www.undp.org/sites/g/files/ zskgke326/files/migration/ks/UNDP-FBA-SocialCohesion-Report-Final_English.pdf (shikuar më 20 qershor 2025).
  90. Tudi Kernalegenn, “Quando il passato ri tinge di rosso: La socializzazione della storia nazionale e la nazionalizzazione delle lotte sociali in Bretagna e Galizia negli anni '70”, Nazioni e Regioni. Studi e ricerche sulla comunità immaginata 1 (2013): 141.
  91. Fischer, The Development of Albanian Nationalism.
  92. Izber Hoti, “Disa aspekte të studimit të historisë së shqiptarëve gjatë Luftës së Dytë Botërore”, Shqiptarët gjatë Luftës së Dytë Botërore (Përmbledhje studimesh), (Prishtinë: Instituti i Historisë “Ali Hadri” – Prishtinë, Instituti i Historisë – Tiranë 2014), 97-98.
  93. Donik Sallova, “Çështja e identitetit kosovar”, Thesis, nr. 1 (2015): 109.
  94. Pajo, Sallova, "Legal Framework", 118.
  95. Nicholas Sambanis, Stergios Skaperdas, William C. Wohlforth, “Nation-Building through War”, American Political Science Review, 109, nr. 2 (May 2015): 280.
  96. Sallova, “Çështja e identitetit kosovar”, 118.