Article Sidebar

Download
pdf

Main Article Content

Abstrakti

Ndonëse qyteti i Korçës u zhvillua paralelisht me vendosjen e sundimit osman në gadishullin e Ballkanit, nuk mund të mendohet ky kultivim dhe shndërrimi si nyje zhvillimi që mori për gjithë zonën, nëse nuk do të ishte vokacioni shpirtëror dhe largpamësia e shoqërisë korçare. Qëllimi i këtij punimi është të paraqesë te lexuesi një pasqyrë sa më të qartë se si edukimi dhe fryma ortodokse e qytetit të Korçës ka luajtur një rol fundamental në urbanizimin e këtij qyteti.
Është me mjaft interes evidentimi, se si vektorizimi religjioz, në rastin e komunitetit të krishterë ortodoks, Mitropolia e Korçës ndikonte tek të gjitha sferat e shoqërisë, duke organizuar një ripërtëritje të tyre e duke emancipuar të gjitha segmentet e jetës. Kësisoj, përveç dimensionit fetar, Mitropolia shërbente edhe si një rregullator i aktiviteteve jo vetëm shpirtërore, por edhe ekonomike, krahas atyre kulturore. Produkti që u përfitua ishte pikërisht një qytet që rezononte një valencë humane, ekonomike dhe urbanistike tejet të avancuar për kohën, duke u kthyer në një simbol të sinergjisë mes komunitetit fetar e filantropisë.

Fjalëkyçet

Histori sociale, filantropi, Mitropoli e Korçës, aktivitet ekonomik, urbanizim i vektorizuar, rëndësi kulturore, bamirës të mëdhenj.

Article Details

How to Cite
Buba, Vasiljano. 2025. “FILANTROPIA ORTODOKSE DHE KONTRIBUTI I SAJ NË QYTETIN E KORÇËS (SHEK. XVIII-XIX)*”. Studime Historike, no. 2 (October). https://doi.org/10.61773/qx91h540.
Download Citation
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

How to Cite

Buba, Vasiljano. 2025. “FILANTROPIA ORTODOKSE DHE KONTRIBUTI I SAJ NË QYTETIN E KORÇËS (SHEK. XVIII-XIX)*”. Studime Historike, no. 2 (October). https://doi.org/10.61773/qx91h540.

Share

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

References

  1. * Kumtesë e mbajtur në konferencën shkencore me temë: "Kërkimi shkencor dhe edukimi në perspektivën e studentëve dhe studiuesve të rinj. UT flet me zërin e studentëve", Tiranë, më 18-19 maj 2023.
  2. Andrea Llukani, Mitropolia e Korçës (Tiranë: 2020), 3.
  3. Eduart Caka, “Të dhëna mbi disa vakëfe kryesore të qytetit të Korçës gjatë periudhës osmane”, në Studime historike, nr. 1-2 (2017): 86-87.
  4. Emri i Kodikut është: Κώδιξ της Θεοςώστου και αγιότατης Μητροπόλεως Κορυτσάς και Σελασφόρου (Kódiks tis Theosóstou kai agiótatis Mitropóleos Koritsás kai Selasfórou / Kodiku i Mitropolisë së Perëndimbrojtur dhe fort të shenjtë të Korçës dhe Selasforit).
  5. Petraq Pepo, Kodiku i Korçës dhe i Selasforit. Materiale dokumentare për Shqipërinë Juglindore të shek. XVIII - fillimi i shek. XX, përgatiti për botim Aurel Plasari, Akademia e Studimeve Albanologjike, Qendra e Botimeve Enciklopedike (Tiranë: 2018), 11.
  6. Po aty, 303; Dhori Koti, Monografi për Vithkuqin dhe Naum Veqilharxhin (Elbasan: Sejko, 1998), 30.
  7. Joan Pelushi, “Kodiku i manastirit të Shën Prodhromit”, në Qytetërimi i Voskopojës dhe shekulli i Iluminizmit në Ballkan, Akademia e Shkencave e Shqipërisë (Tiranë: 2019), 355; Pëllumb Xhufi, Shekulli i Voskopojës 1669-1769, Akademia e Shkencave e Shqipërisë (Tiranë: Toena, 2010), 199, citon F. Pouqeville, Voyage dans la Grèce, vëll. II (Paris: 1821), 392-393; Stilian Adhami, Voskopoja (Tiranë: 8 nëntori, 1989), 172-173, citon “Biblotekat tona”, në Ylli, nr. 7 (1976), 92; po aty citon: P. Papahagi, Scriitori aromani (Bukuresht: 1909), 21; Papa Kristo Negovani, Prishja e Hormovës (Tiranë: Naim Frashëri, 1960), 103; Zija Shkodra, Esnafet shqiptare (shek. XV-XX), Akademia e Shkencave e Shqipërisë (Tiranë: 1973), 199.
  8. Pepo, Kodiku i Korçës dhe i Selasforit, 12.
  9. Po aty, 23.
  10. Po aty, 24.
  11. Po aty.
  12. Po aty, 25.
  13. * Quhej arka e përbashkët e kontribuesve dhe e besimtarëve, e pajisur edhe me një kanonizëm/statut; ajo përdorej për mbajtjen e institucioneve arsimore-kulturore, si dhe për ndihmën e vajzave të varfra në moshë martese.
  14. Dion Tushi, “Fizionomitë filantropike korçare dhe kontributi i tyre në krijimin e prototipave dhe karakterëve të denjë për t’u imituar”, gazeta Korça, nr. 177 (janar, 2011), 3.
  15. Pepo, Kodiku i Korçës dhe i Selasforit, 27.
  16. Po aty, 28, citon George Young, Corps du droit ottoman, vol II (Oxford: 1905-1907), 12, 13.
  17. Zija Shkodra, Qytetet Shqiptare të Rilindjes (Tiranë: 8 Nëntori, 1990), 115, citon Fjamuri i Arbërit, nr. 9, (Corigliano Calabro: 1884), 10.
  18. G. Basha, Historia e Korçës 520-vjeçare, citon N. Naçi, “Korça dhe katundet e qarkut”, viti 1923, 57, https://meganews.al/2021/11/03/historia-e-korces-520-vjecare/ (shikuar më 27.01.2022); shih edhe Arben Gjata, “Të dhëna dokumentare për mesjetën e qytetit të Korçës”, revista Tempulli, nr. 2 (2000), f. 46-52.
  19. * Filantropia, vjen nga fjala greke φιλανθρωπία, etimologjikisht kupton “αγάπη του ανθρώπου” (agápi tou anthrópou / dashuri për njeriun).
  20. Dion Tushi, Filantropët dhe bamirësit e mëdhenj të qytetit të Korçës, 10 qershor 2020, https://www.youtube.com/watch?v=s9qzetRx1ko. (Intervistë online te Radio Ngjallja).
  21. Forumi mbikëqyrës i institucioneve të Mitropolisë, përbëhej prej kryetarit që ishte mitropoliti, dhe prej 8 anëtarësh laikë. Për më shumë, shih statusin e këshillit: Pepo, Kodiku i Korçës dhe i Selasforit, 278-281.
  22. Tushi, “Fizionomitë filantropike korçare”, 3.
  23. Artan Hoxha, Një zhvillim historik mbi zhvillimin e filantropisë në Shqipëri (Tiranë: 2011), 12, citon AQSH, F. 97, V. 1928, D. 22, fl. 1.
  24. Pepo, Kodiku i Korçës dhe i Selasforit, dok. nr. 8, 88.
  25. Po aty, dok. nr. 45, 127.
  26. Po aty, dok. nr. 40.
  27. Po aty.
  28. Caka, “Të dhëna mbi disa vakëfe”, 87.
  29. Tushi, Filantropët dhe Bamirësit, 04:17. (Intervistë online)
  30. Pepo, Kodiku i Korçës dhe i Selasforit, dok. nr. 185, 292.
  31. * Fondacioni “Banka” së bashku me fondacionin “Sina”, ishin nga më të dalluarit. Krahas veprave mirëbërëse, bursave dhe filantropisë në qytetin e Korçës, në saje të aktivitetit të tyre ekonomik, bamirësitë e tyre shtriheshin edhe jashtë kufijve të shtetit osman, dhe më konkretisht në Athinë, Vjenë etj., duke influencuar edhe në zhvillimin e këtyre qyteteve falë bujarisë së tyre.
  32. Tushi, Filantropët dhe Bamirësit, 17:22. (Intervistë online)
  33. Po aty, 05:06.
  34. Nikollaq Zoi, Një faqe historie (Korçë: Kotti, 2000), 32.
  35. Po aty, 33.
  36. Tushi, Filantropët dhe Bamirësit, 06:20. (Intervistë online)
  37. * Kjo traditë vazhdon edhe sot në qytetin e Korçës.
  38. Pepo, Kodiku i Korçës dhe i Selasforit, dok. nr. 176, 282-283.
  39. Po aty, dok. nr. 178, 284.
  40. Tushi, “Fizionomitë filantropike korçare”, 3.
  41. Po aty.
  42. Po aty.
  43. Po aty.